Leiderschap zonder hiërarchie

  • February 15, 2012

“Dat kan toch helemaal niet?”

De ondertitel van mijn boek Zinvol Ontwikkelen – Leiderschap zonder Hiërarchie roept nogal eens deze reactie op: ‘Dat kan helemaal niet’. Deze reactie heeft natuurlijk alles te maken met ervaring: ‘wij nemen de wereld niet waar zoals hij is, maar zoals wij zelf zijn’ heeft Einstein ooit gezegd. Natuurlijk, het is een begrijpelijke reactie omdat hiërarchie in zoveel organisaties een bijna niet weg te denken verschijnsel is.

We creëren zelf hiërarchie

Niet alleen de verhouding baas – medewerker is een hiërarchische; ook de relatie opdrachtgever – opdrachtnemer is er een waar de positie de aanleiding is om ‘de baas te spelen’ over de ander. De winst van het creëren van hiërarchie is dat we een positie innemen waarmee we invloed kunnen uitoefenen op de ander. De medewerker moet doen wat de baas hem opdraagt. Eigenlijk wel makkelijk, direct, controleerbaar, beïnvloedbaar. En dat is de winst, de onderliggende reden, om NIET te veranderen.

Makkelijker, maar niet beter

Om deze hiërarchische patronen te doorbreken moet duidelijk worden wat de winst is van een andere manier van samenwerken, zonder hiërarchie. Dat zijn: motivatie, creativiteit en synergie.

Motivatie:

Het is gewoon veel prettiger als iemand je vraagt iets te doen (en niet opdraagt) en je kunt op basis van jouw eigen keuze dat doen. De medewerker kiest zelf. Autonomie heet dat. Een heel belangrijke drijfveer voor mensen, die daardoor beter gemotiveerd hun werk doen. Dat leidt weer tot productiviteit, werkplezier en heeft een prettig effect op de directe omgeving van deze medewerker.

Creativiteit:

De creativiteit van medewerkers is in de huidige snel veranderende maatschappij absoluut onmisbaar. Door vanuit hiërarchische positie leiding te geven of uit te besteden, eisen te stellen, te bepalen wat gecontroleerd wordt, loop je het risico dat de medewerker of leverancier zijn creativiteit gaat gebruiken om zich in te dekken. Op creatieve manieren wordt bedacht waarom de vraag eigenlijk onmogelijk was, waarom het niet de schuld is van de medewerker, hoe omstandigheden een rol speelden…. De leidinggevende en de medewerker, de opdrachtgever en de leverancier, ze staan tegenover elkaar in plaats van dat ze samenwerken. Creativiteit wordt niet benut.

Synergie:

Het tegenovergestelde wordt bereikt als beiden samenwerken en elkaar aanvullen. Samen optrekken in plaats van tegenover elkaar staan. De creativiteit wordt ingezet om te groeien, te verbeteren, te ontwikkelen. Als buiten de kaders treden niet meteen een risico met zich meebrengt, wordt buiten de kaders denken bevorderd. 1+1=3, of 5, of nog meer….

Oké, maar hoe dan?

Je gooit niet zomaar een systeem om in een organisatie. Dat is nou een keer zo. Alleen als dat de reden is dat je zegt: ‘dat gaat nooit lukken’, of: ‘dat kan helemaal niet’, dan gooi je het kind (motivatie, creativiteit, synergie) zomaar weg met het badwater.
Misschien helpt het volgende:

 Je kan organiseren met hiërarchie combineren met leiderschap zonder hiërarchie

Leiding geven is een rol, niet een positie

Binnen het harkvormig organogram van de organisatie zijn leiders/managers actief die deze rol invullen zonder hun positie in te zetten in de beïnvloeding van hun medewerkers. Ze zien hun rol als onderdeel van de taakverdeling die nou een keer nodig is binnen een organisatie.

“Leiderschap is invloed,
niet meer en niet minder”
– John Maxwell

Invloed zonder macht

Beïnvloeden zonder macht uit te oefenen: het kan. Aangrijpingspunten zijn gezamenlijke visie, zingeving, intrinsieke motivatie, het leveren van een relevante bijdrage, autonomie, voldoening, beloning, erkenning, bevestiging, vertrouwen, passie, enthousiasme, wederkerigheid, respect.

Ik zou er maar mee opschieten!

Het ontwikkelen van een stijl van leiderschap (en opdrachtgeverschap) zonder macht vanuit positie is hard nodig. Mensen pikken hiërarchie tegenwoordig simpelweg niet meer. Dat gebeurt op macro niveau (Arabische lente) en ook binnen organisaties en afdelingen. Mensen groeperen zich via sociale media, kennis = macht is heel betrekkelijk geworden, ervaring vandaag is morgen achterhaald. Wil je de talenten binnen jouw afdeling vasthouden, dan zal je moeten werken aan het ontwikkelen van de zojuist genoemde aangrijpingspunten. Om maximale motivatie, creativiteit en synergie te creëren.

Leave a Comment