Verdraaide Organisaties

De manier van denken omdraaien

Het boek Verdraaide Organisaties van Wouter Hart (in samenwerking met Marius Buiting) beschrijft op heel toegankelijke wijze hoe moderne organisaties het werk benaderen vanuit de systeemwereld. Bij systeemwereld moet je denken aan woorden als: regels, protocollen, werkinstructies, organogrammen, beleidsnotities.

• de systeemwereld, de wereld van regels, protocollen en prestatieindicatoren;

In bovenstaande figuur uit het boek (en terug te vinden op hun website) wordt dit gevisualiseerd; vanuit de systeemwereld wordt bepaald hoe er in de leefwereld moet worden gehandeld. Leefwereld wordt in dit geval omschreven als:

• de leefwereld, de waardecreatie tussen professional en de klant in het hier en nu;

Daarbij kan je ook denken aan hoe er werkelijk geleefd en beleefd wordt in organisaties. Een team is niet alleen een plek in een organogram, maar ook een plek van samenwerking, communicatie, vriendschap, jaloezie, competitie en andere, lastig te omschrijven subjectieve fenomenen. In die leefwereld handelen mensen om hun werk te doen. Echter, met de benadering van uit de systeemwereld verliezen ze de binnenste cirkel uit het oog: de bedoeling.

• de bedoeling, daar waar het uiteindelijk om te doen is.

Wouter Hart stelt dat high-perfomance organisaties een andere manier van denken hanteren. Ze redeneren andersom: de pijl van binnenuit. En dat is dan ook de belangrijkste boodschap van dit boek: organiseren vanuit ‘de bedoeling’. Dit wordt als volgt weergegeven.

Herkenbaar idee

Als organisatie goed nadenken over de essentie van wat je doet is ook wat Simon Sinek adviseert in zijn inmiddels beroemde video (meer dan 25 miljoen keer bekeken). Als je die nog niet gezien hebt is het zeker de moeite waard om deze nog eens te bekijken.

Klik hier voor de video ‘it begins with why’ van Simon Sinek (Nederlands ondertiteld).

Dit gaat nog steeds over de organisatie als geheel. Wat sterk is aan Verdraaide Organisaties, is dat ‘de bedoeling’ steeds centraal staat in wat in ‘de leefwereld’ wordt gedaan. Ofwel, de medewerker handelt steeds in functie van ‘de bedoeling’. Dat is wat mij persoonlijk betreft ook een herkenbaar idee: in mijn boek Zinvol Ontwikkelen noem ik het niet ‘de bedoeling’ maar ‘het belang’. Steeds het belang centraal stellen in wat we doen, en cyclisch bij voortschrijdend inzicht opnieuw bepalen of nog wel het beoogde belang (ofwel: de bedoeling) wordt gerealiseerd.

Systeemwereld en Leefwereld

Het onderscheid tussen systeemwereld en leefwereld is voor het eerst genoemd door de filosoof Jürgen Habermas. Hij stelde dat de systeemwereld (ingericht vanuit een doel-middel rationaliteit) de leefwereld (die uitgaat van een communicatieve rationaliteit) heeft gekoloniseerd.

Begeleidingskundigen worden opgeleid om ‘een brug te bouwen tussen leefwereld en systeemwereld’. Dat is een ander beeld: niet de cirkels rondom de bedoeling, maar twee werelden die niet goed met elkaar verbonden zijn.

Habermas heeft in zijn latere werk met name het recht aangewezen als de unieke brugfunctie tussen systeemwereld en leefwereld. Met name de dialoog over wat rechtvaardig is, vanuit normativiteit in de leefwereld, kan de grenzen van het systeem bewaken en zo de kolonisering van de leefwereld tegengaan.
De toepassing van Hart is hiermee in lijn: door de bedoeling centraal te zetten in de leefwereld kunnen we vermijden dat we ‘bedoelingloos’ opvolgen wat het systeem aan werknemers opdraagt.

Persoonlijk vind ik deze link met het oorspronkelijke idee wel de moeite waard: recht en normativiteit een plek geven in de dialoog. Daarmee is ‘terug naar de bedoeling’ als vertrekpunt geschikt om de beroepsethiek weer een belangrijke plaats te geven in organisaties. Dat leidt tot zingeving en werkplezier, tevreden klanten, tevreden medewerkers.

Verwantschap

Open Organiseren is ook een vertrekpunt voor organisatieontwikkeling. De visies bijten elkaar niet, integendeel. Hieronder nog een plaatje uit Verdraaide Organisaties over aangrijpingspunten volgens dat gedachtegoed:

Grappig om te zien dat bloemblaadje D ‘open organiseren’ noemt. Daar wordt niet het gedachtegoed van deze website mee bedoeld, maar het op open en transparante wijze samenwerken met klanten en leveranciers om samen de bedoeling te realiseren. Het laat wel zien dat de woorden ‘open organiseren’ passen bij het realiseren van de bedoeling.

De ‘bloem’ van Open Organiseren zou er ongeveer zo uit zien:

De bedoeling

Terug naar de bedoeling; wat is eigenlijk de bedoeling? In de rubriek ‘visies’ omschrijven we visies die we tegenkomen, bekende en minder bekende. de visie uit Verdraaide Organisaties is populair, gezien de meer dan 20.000 verkochte exemplaren van het boek. Het is één van de vergelijkbare visies met dezelfde ‘bedoeling’: het tegengaan van overregulering, het hervinden van werkplezier, het leveren van een zinvolle bijdrage. Prachtig om te zien dat ook deze visie aanslaat. Ik vind het een mooi boek, goed leesbaar, inspirerend. Enig minpuntje is dat ‘het omdraaien van de richting van de pijl’ steeds genoemd wordt. Dat vind ik een wat abstracte term die op de visualisatie van het hele idee is gebaseerd. In mijn leefwereld zou ik niet gauw zeggen: ‘Kom laten we de pijl vandaag gaan omdraaien’. Noem het liever: aan/vanuit de bedoeling werken.

Vraag:

Welke verschillen en overeenkomsten zie jij tussen Verdraaide Organisaties en Open Organiseren? Wat kunnen deze visies van elkaar leren? Reageer hieronder!